Paralympisch wielrenner Tristan Bangma zet in op drie keer goud in Parijs

Tristan Bangma (26) moet er zelf ook om lachen. Twee dagen geleden was hij nog in het winterse Canada, nu belt hij, in T-shirt in het zonnetje vanuit Australië. Komende dagen heeft hij een wereldbeker, tijdrit, wegwedstrijd en een gravelwedstrijd, op het programma staan. Mooi leven heeft ie, zegt ie. “Heel vrij.” 

Tuurlijk is het ook hard werken. Komt hij zichzelf tegen. Maar hij zou het met niets anders willen ruilen. “Het is mooi om ergens goed in te zijn. En ik kan reizen, ontdek veel culturen, leer nieuwe mensen kennen. Ik ben inmiddels op elk continent geweest.” 

Hoewel Tristan zeer beperkt zicht heeft, geniet hij tijdens de trainingen intens van de omgeving. Hij kan contouren en licht-donker contrast waarnemen en hij vraagt zijn piloot Patrick Bos, met wie hij op de tandem fietst, de omgeving te omschrijven. “Zijn dat bomen? vroeg ik hem gisteren. Bleek het een weiland met zonnepanelen te zijn. Kangoeroes hebben we nog niet gezien. Ik maak de natuur en omgeving op mijn eigen manier mee. Ik weet niet wat ik mis. Uiteindelijk geldt dat misschien wel voor iedereen.” 

Verliefd

Hij voelt zich goed, zegt hij. Hij is in vorm en heeft vertrouwen in de weg die moet leiden naar de Spelen in Parijs. En hij is verliefd. Sinds een paar maanden heeft hij een Canadese vriendin. Ze kennen elkaar van het wielrennen. “Het heeft eigenlijk ook voordelen dat we zo ver uit elkaar wonen. Normaal zou je af en toe een avondje bij elkaar zijn. Nu zien we elkaar misschien niet zo regelmatig maar wel lang achter elkaar. Zoals afgelopen maand. We hebben elkaar goed leren kennen.” 

Tristan komt er op zijn achtste achter dat hij een oogaandoening heeft die zijn oogzenuwen aantast. Op dat moment heeft hij nog maar 25 procent zicht. Inmiddels is dat verder afgenomen naar 1 procent.  Vooral in de puberteit blijkt dat een niet te overkomen tegenslag.  

Pestgedrag

“Die middelbareschooltijd.... Ik heb toen echt diep gezeten. Eigenlijk voelde ik me minderwaardig door mijn handicap. Ik hoorde er niet bij en had het gevoel er alleen voor te staan. Ik zag toen al een paar jaar slecht, maar pas in die tijd realiseerde ik me welke impact het op mijn leven zou hebben. Mijn droom om topsporter te worden kon ik op mijn buik schrijven. Ik had altijd veel gesport en ik kon niet meer meedoen met mijn korfbalteam. Terwijl dat altijd een uitlaatklep was. Het ergste was dat ik me echt niet kon voorstellen hoe mijn toekomst zou zijn.

Want wat kon ik nog? Mijn leeftijdsgenoten hielpen ook niet, kwamen met nare opmerkingen. Dat pestgedrag hakte erin. Om te compenseren ging ik overdreven lollig doen in de klas, werd ik er voor de zoveelste keer uitgestuurd. Ik kwam in een negatieve spiraal. Dat gevoel van minderwaardig zijn werd steeds erger.” 

"Waarschijnlijk wordt het niets"

Ergens in die zwarte periode stelt zijn vader voor om naar de Paralympische Talentdag in Amsterdam te gaan. Tristan en zijn vader fietsen samen - ook nu nog - regelmatig op een tandem, maar het gevoel overheerst dat er meer moet zijn voor hem. Ze besluiten vanuit Friesland af te reizen naar de hoofdstad.

Met niet al te hoge verwachtingen... “Waarschijnlijk wordt het niets. Dat zeiden we in de auto tegen elkaar. We zijn Friezen hè,” zegt Tristan lachend. “Ik was ontzettend gespannen. 4 oktober 2012, ik weet het nog precies. De Paralympische Spelen in Londen waren net achter de rug. Ik had de paralympische wielrenners zien winnen op tv. Dat wilde ik ook. Op de talentdag probeerde ik atletiek, goalbal, roeien en wielrennen uit. De coaches waren allemaal enthousiast over me. Maar de keuze was snel gemaakt, wielrennen heeft mijn hart.” 

Geen excuses 

Vanaf dan gaat het langzaam opwaarts. Tristan bezoekt een psycholoog en gaat weer sporten. Hij sluit zich aan bij een reguliere wielervereniging in Drachten. En traint met jongens van zijn eigen leeftijd die hem om de beurt met de tandem ophalen en naar huis brengen. Hij is weer gewoon, één van hen. “Ik hoorde er weer bij. En dat had ik zo hard nodig. Fantastische tijd was het. Ook als mens ben ik daardoor gegroeid. Mijn ouders zeiden altijd: probeer het maar. Op de reguliere manier. Handicap of niet. Ik ging ook naar een reguliere school. Het was soms hard, maar ik moest het altijd proberen.”  

Ook wordt hij uitgenodigd door de Nederlandse bondscoach om naar de wielerbaan in Apeldoorn te komen. “Die eerste training... Ik mocht gewoon meteen met piloot Patrick Bos op de fiets. Dé Patrick Bos die ik in Londen brons had zien winnen. Ik was zo onder de indruk van hem. En ik ramde met alles wat ik in me had op de trappers. ‘Rustig, rustig, niet te hard’, riep hij steeds naar achteren. Het is bijzonder daarop terug te blikken. Nu zijn we al jaren een team.”

In Tokio winnen Tristan en dé Patrick Bos goud en nu hebben ze grote plannen voor Parijs. “Ja, hoge ambities. We hebben drie medaillekansen. En op papier zou drie keer goud ook kunnen. We gaan er alles aan doen. Alles om geen excuses te hebben. Ik ben ervan overtuigd dat het kan als we in topvorm zijn.” 

Obsessief

Toch is het geen ‘en toen leefden ze nog lang en gelukkig’. Hoewel het sinds zijn tienerjaren veel beter met Tristan gaat, moet hij alert blijven. De onzekerheid die ontstond in zijn jeugd sluimert nog steeds en steekt ook nu nog wel eens de kop op.

Hij moet hard werken om in balans te blijven, vertelt hij. “Ik heb soms het gevoel op mijn tenen te lopen. Dan train ik te zwaar, eet ik te weinig. Dan merk ik dat ik obsessief mijn materiaal controleer bijvoorbeeld. Want als ik dat niet doe, gaat het mis. Die gedachten zijn dan hardnekkig. Ik weet wel dat het nergens op slaat, maar in zo’n onzekere periode is het lastig grip te krijgen. Daarnaast kost het allemaal ongelofelijk veel energie, die controle willen houden op alles."

"Mijn prestaties hebben hierdoor in het verleden geschommeld, ik was wisselvallig. Ik weet nu steeds beter wat ik nodig heb, mentaal en fysiek. Achteraf vind ik het stom dat ik soms zo slecht voor mezelf zorg. Maar ik weet inmiddels ook: het helpt om terug te gaan naar de basis, en dan de balans te vinden. En dat gaat steeds beter. Het is geen makkelijke weg geweest."

"Maar het mooie is dat het soms eerst slecht moet gaan, om iets moois te bereiken. De laatste drie jaren ben ik in balans, dit zie je terug in de resultaten. Ik durf ook nu te zeggen dat ik trots ben op mezelf. Dat had ik na de Spelen in Rio niet gekund. Terwijl ik daar ook goud won. Ik weet wat ik overwonnen heb. En nog steeds voel ik dat ik veel kan leren.” 

Innerlijke kracht

Of het toevallig is dat hij zijn vriendin heeft ontmoet in een periode dat hij zich sterker dan ooit voelt? “Misschien niet. Ik ben nu meer mezelf. De balans sport-studie-leven is veel beter. Ik zorg dat ik genoeg eet en ontspan. Dan komt het mogelijk ook op je pad. Ik was er misschien nu meer aan toe. Ik weet het niet. Ik voel me goed. Het geeft veel energie. En ik ben gewoon superblij.” 

Hij wil zijn verhaal graag delen zegt hij. Omdat hij als geen ander heeft ervaren dat je altijd meer kunt dan je denkt. En dat hij er nooit alleen voor staat. “Je moet je innerlijke kracht nooit onderschatten.”