Het onwerkelijke jaar van Jeroen Otter: "Als coach haal je veel steun uit je team"

Een achtbaan is een understatement voor het jaar dat Jeroen Otter meemaakte. Hij coachte zijn shorttrackers op het succesvolste EK van de afgelopen zeven jaar, zag Sjinkie Knegt zijn comeback maken en beleefde door het overlijden van Lara van Ruijven een gitzwart trainingskamp met zijn hechte ploeg. “Als ik daaraan denk, dan voel ik de onmacht weer.”

Jeroen, op de dag voor dit interview werd de nieuwe lockdown afgekondigd. Hoe verandert dit jouw leven?
“Ik heb geen regulier leven naast de topsport. Normaal gesproken ben ik 130, 140 dagen per jaar op pad. In de winter natuurlijk ergens in de wereld op de ijsbaan, in de zomer ga ik achter de fietsen aan. Als ik tussendoor thuis ben, ben ik ook het liefst thuis. Dus mijn leven was al veranderd, voor deze lockdown. Als mens kan ik daar prima mee omgaan. Het grotere probleem zit 'm in het gemis aan wedstrijden, al ben ik blij dat we mogen trainen.”

Wat leer jij als coach van deze periode?
“Ik leef al jaren in hetzelfde ritme, al sinds 1983. Eerst zelf als shorttracker, daarna als coach. Een wedstrijd voorbereiden. Rijden. Evalueren. En dan weer opnieuw beginnen. Dat is nu anders, voor het eerst in al die jaren. Dat vind ik moeilijk. Ik denk dat we in deze periode als topsporters te veel vrijheid hebben. Te veel ruimte. Te weinig druk."

"Wij zijn druk-junkies, hebben die spanning nodig. Die druk bootsen we nu na, door prijzen te verbinden aan persoonlijke records. Verbreek of evenaar je je pr, dan klinkt er getoeter. Ik heb 125 geschenkbonnen ingekocht voor iedereen die een pr rijdt. Tsja. Je moet wat…”

Welke woorden zou je kiezen om dit jaar te beschrijven?
“Dat verschilt enorm per maand. We begonnen fantastisch op de EK in Hongarije. Suus (Suzanne Schulting, red.) was daar oppermachtig en pakte vier keer goud. En we wonnen ook de relay. Prachtige momenten. Ik weet ook nog dat Lara viel op de 1500 meter, maar uiteindelijk zilver pakte op de 1000 meter. Heel knap hoe ze zich daar herstelde. Een maand later reed ze drie keer een toptijd bij een wereldbekerwedstrijd in Dordrecht. Elke keer krijg je dan als coach een topgevoel. Dat weekend was ook de comeback van Sjinkie, die de B-finale won.”

Een moment waar een waanzinnig lang traject aan vooraf ging.
“Alles is onmogelijk totdat iemand het doet. En voor velen was het onmogelijk dat Sjinkie nog op dit niveau zou terugkomen. En veertien maanden na zijn ongeluk doet-ie het. De manier waarop was grandioos. Voor zo’n jongen is dat onbeschrijfelijk, al zal hij dat later pas beseffen. Dat hij die stap relatief vroeg heeft gezet, als je ziet hoe langzaam je huid heelt. Ik kijk daar naar met verwondering en bewondering.”

Dat weekend in Dordrecht bleek het slot van jullie seizoen, omdat het WK in Zuid-Korea werd afgelast.
“Eerst hadden we nog medelijden met onszelf. Dat dit óns overkomt. Het was één van de eerste grote sporttoernooien waar een streep doorheen ging. Een paar weken later kwam een ander besef: dat we dankbaar mochten zijn dat we nog zo’n mooi seizoen hadden gedraaid."

"Ik merkte wel dat het lastig was om mensen gemotiveerd te houden, zo aan het eind van ons seizoen. Maar eerder stoppen wilden we ook niet. Dan zouden we in de knel komen met de start van het nieuwe seizoen. Daarin hebben we in de eerste weken op niet op het ijs gestaan. En toen kwam dat vreselijke trainingskamp in Romeu…”

Hoe vaak denk je nog terug aan wat daar is gebeurd?
“Dat verschilt. Soms een paar dagen niet, soms een paar keer per dag. Dan zie je een foto, iets op social media, iets in de pers… dingen die herinneringen oproepen. Als ik aan denk wat er in Frankrijk gebeurd is, dan voel ik de onmacht weer. Ik kon zo weinig voor Lara betekenen, toen ze in het ziekenhuis lag. Ik mocht bij haar op bezoek in Perpignan, waar ze was opgenomen. Dan zie je een hoopje ellende dat opfleurde toen ik binnenkwam. Het leek er toen echt niet op dat het zo ernstig zou zijn. Zo ernstig als… het toch was.”

De ster waarop iedereen kon navigeren en houvast biedt. Zo beschreef je Lara.
“Dat kwam in mij op. Ze zat al lang in het team, hoorde bij de gevestigde orde. Is gegroeid van iemand die moest aanklampen bij de Nederlandse ploeg tot onze eerste wereldkampioene. Ze was het cement in de bunker van het relayteam. Daar kon je tegenaan schoppen, maar steeds stonden ze er weer. Kwamen ze met elkaar weer bovendrijven en pakten veel prijzen, soms onder extreme omstandigheden. Lara was de bindende factor in het team. En wat ik bijzonder vond: ze was heel lief. Die eigenschap zie je niet veel in de topsport.”

Vertel?
“Topsporters denken vaak aan zichzelf. Dat is niet erg. Egoïstisch of egocentrisch zijn is een kenmerk dat je soms nodig hebt om de top te bereiken. Maar bij Lara was dat anders. Zij had dat helemaal niet. Lara was zelfs lief voor haar tegenstanders."

"In de heatbox, waar we wachten op de volgende rit, zochten ook buitenlandse meiden haar altijd op voor een praatje. Na afloop had ze wel eens medelijden als ze iemand verslagen had. Toch wel zielig voor haar, zei ze dan. Haalde ik echt niet te scherp in? Dat zijn gedachten die je niet vaak hoort van een topsporter. Haar open en lieve karakter zorgde ervoor dat ze bij velen geliefd was.”

Hoe ga jij als coach met zo’n onwerkelijke situatie om? Wat doe je met je groep?
“Ook ik had dit nog nooit meegemaakt. Dus ik ging op zoek naar informatie bij mensen die meer ervaring hebben. Bij mentale experts van NOC*NSF en de KNSB bijvoorbeeld. Zij hebben mij enorm geholpen als sparringpartners. Naar de groep toe heb ik zo open en transparant mogelijk willen zijn. De eerste 48 uur na het overlijden van Lara waren we heel close. Veel samen, veel praten. Iedereen zijn ruimte geven. En daarna zijn we weer het ijs op gegaan. Misschien was dat wel de beste zet. Want shorttrack is wat ons bindt.”

Jij was daar de vader van de groep. Maar wie troostte jou?
“De groep. Echt. Kijk, natuurlijk ben ik daar de coach. Maar op zo’n moment is iedereen gelijk. En vervallen de rollen een beetje. Probeer je er vooral voor elkaar te zijn. En haal je als coach veel steun uit het team. We hebben vaak gedeelde herinneringen, momenten. Ik heb uitgerekend hoeveel tijd ik met Lara op pad ben geweest. Duizend dagen in acht jaar. Dat is drie jaar in totaal. En dat geldt voor veel sporters van deze groep. De relatie die je met elkaar opbouwt is zo intens. Ik zag haar vaker dan mijn vrienden of familie.”

Naast coach ben je ook echtgenoot en vader van twee kinderen. Ook die rol was anders in dit coronajaar.
“Ik ben sinds mijn achttiende nog nooit zo lang achter elkaar thuis geweest. Als coach…is dat natuurlijk een rotsituatie. Ik wil met dit team de wereld over. Iedereen laten zien hoe goed we zijn. Maar als mens Jeroen vind ik het thuis zijn heel prettig, om meer tijd met het gezin te besteden. Meestal ben ik aan het eind van het seizoen een paar weken thuis. Alleen nu ben ik niet meer weggegaan. Ik draai daardoor veel meer mee in het gezinsleven. Help mijn kinderen met huiswerk – vooral de exacte vakken – en sta veel vaker in de keuken.”

Jullie moesten zelfs nog in quarantaine?
“Ja, mijn dochter had positief getest op corona. Gelukkig was er niets ernstigs aan de hand. Maar het was wel even schakelen. Ik moest daardoor ook tien dagen thuisblijven. Dan kan je blijven balen, maar je kunt ook het beste uit de situatie proberen te halen. Dus heb ik nóg meer videomateriaal bestudeerd en nóg meer data uitgeplozen. Het ging prima, al was ik blij toen ik weer naar buiten mocht.”

Tot slot. Wat zijn de belangrijkste hobbels en hoogtepunten in het nieuwe jaar?
“Nu werken we toe naar het EK, dat eind januari in Polen wordt gehouden. Tsja, natuurlijk staat daar een vraagteken achter. Dat vraagteken wordt steeds dikker. Maar zolang het doorgaat, focussen wij ons daarop. Daarna hebben we de WK in Dordrecht. Misschien wel het enige echte mondiale toernooi van dit seizoen."

"We moeten ervoor zorgen dat we – ondanks alle omstandigheden – daar zo goed mogelijk zijn. Nu we geen concurrenten hebben om tegen te oefenen in andere wedstrijden moeten we het met elkaar doen. Ik heb er alle vertrouwen in dat deze hechte groep daar in slaagt.”