Edward Gal: “Alles wat je van een paard wilde, kwam in Totilas bij elkaar”

Dressuurruiter Edward Gal en zijn wonderpaard Totilas veroverden tien jaar geleden de harten van alle paardenliefhebbers. Na drie wereldtitels tijdens de Wereldruiterspelen in Kentucky, lonkte het olympisch goud in Londen. Maar zover kwam het nooit.

Deze foto is genomen tijdens de Wereldruiterspelen In 2010 in Kentucky. Met Totilas werd je wereldkampioen in de Grand Prix Special, de kür op muziek en de teamwedstrijd. Welke herinneringen roept dit beeld bij je op?
“Dat was heel speciaal in Kentucky. De eerste keer dat ik wereldkampioen werd. En dan ook nog met een paard dat ik pas een jaar op dat niveau reed. Die mensen daar: het stadion zat bommetje vol. Ook tijdens het losrijden en de training stonden er al veel mensen te kijken. Het was ongelooflijk wat daar gebeurde. Op dat moment kreeg ik het niet zo mee. Je bent zo geconcentreerd met die wedstrijd bezig. Maar achteraf, als je dan de foto’s en de beelden terugziet: heel bijzonder.”

Jullie presteerden daar ook buitengewoon …
“De scores van de kür kwamen boven de negentig procent. Dat was voor mij nog nooit eerder gebeurd. Dus dat was heel apart. Er verschenen zelfs regelmatig tienen op het scorebord.”

Jij en Totilas, dat was echt een hype in die tijd.
“Absoluut. Het begon het jaar daarvoor, met het EK in Windsor. Overal waar we kwamen was het megadruk. Mensen wilden per se mij en Totilas zien. Ook mensen die niks met paardensport hadden, wilden zien wat daar gebeurde. In het begin hadden we het zelf niet zo in de gaten, maar op een gegeven moment zie je bij al die concoursen wel dat het afgeladen vol zit. Zelfs in Duitsland waren ze enthousiast. Voorheen waren ze daar vooral pro-Duitsland en voor de rest bestond er niks. Maar ik merkte dat zij het ook wel heel bijzonder vonden.”

Hoe verklaar je dat?
“Mensen hadden nog nooit zoiets gezien, dat een paard zo kon lopen. Ze noemden het niet voor niets ‘niet van deze wereld’. De mensen wilden zien of het echt zo speciaal was. Zelf wende je eraan. Maar iedere keer na een wedstrijd, als je de commentaren hoorde en las, dan besefte je wel dat het heel bijzonder was. Ik kreeg na afloop ook van juryleden wel eens te horen dat ze kippenvel kregen en tranen in de ogen omdat we ze zo geraakt hadden. Soms had ik dat zelf ook wel. Dat een proef zo goed op de muziek paste, dat ik het gevoel kreeg van: waauw, zo moet het zijn.”

(Lees verder onder de foto)

Wat maakte Totilas zo bijzonder?
“Sommige paarden hebben een bepaalde energie om zich heen, een uitstraling, en andere hebben dat minder of niet. Net als mensen. Dat zijn geen dingen die je kunt trainen. Totilas had het allemaal: talent, uitstraling, de bewegingen en instelling Alles wat je maar wilde kwam in één paard bij elkaar en dat was natuurlijk geweldig.”

Je zei ‘instelling’. Weet een paard dan wat de bedoeling is?
"Instelling is de manier waarop het paard met de sport omgaat. Dat je voelt dat het paard echt voor je wilt gaan. Dat ze een tandje erbij willen doen. Dan gaan ze nog mooier lopen en pakken ze het ritme van de muziek. Als ruiter ga je dan mee met de flow en dan word je één met het paard. Dan ziet alles eruit alsof het vanzelf gaat.”

Want het gaat uiteindelijk om de combinatie van ruiter en paard …
“Zeker. Niet ieder toppaard is voor iedere ruiter een toppaard. Het heeft met karakters te maken. Paarden zijn gevoelsdieren en als die klik er niet is, dan ontbreekt net dat laatste wat nodig is om de top te bereiken. Het is net als bij mensen: de ene vind je leuker dan de ander. Dat is met paarden net zo.”

Jullie stapelden succes op succes. En dan besluit de eigenaar van Totilas hem te verkopen …
“Dat kwam heel hard aan. Op dat moment denk je even dat de wereld vergaat. Maar ik besefte wel dat het om zulke hoge bedragen gaat. Dan kun je van niemand verlangen dat ze dat paard voor mij behouden. Dat moet je respecteren. Natuurlijk is het op dat moment heel zuur. Maar ik had wel andere paarden staan waarmee ik internationale wedstrijden kon rijden. Alleen die waren niet zoals Totilas. Dus ik moest wel een stapje terug doen.”

Maar je had in Londen tweemaal olympisch goud kunnen winnen …
“Het was nog wel twee jaar tot de Spelen. Je weet nooit wat er kan gebeuren. Paarden zijn blessuregevoelig. Ze zijn kwetsbaar en er kan van alles gebeuren. En als je dan de kans hebt om hem voor veel geld te verkopen; ik weet niet wat ikzelf gedaan zou hebben. Olympisch goud; als hij gezond was gebleven en alles was goed gegaan, dan had het gekund. Maar het was lang niet zeker.”

En in één keer was ook die hype verdwenen …
“Daar kon ik wel mee leven. Ik miste niet zozeer de aandacht, maar wel het paard. Want ik had er een heel hechte band mee. Dat vond ik nog het ergste. Iedere keer dat je met hem reed, of het nou wedstrijden waren of een training, dan had je zoveel plezier. ’s Morgens als je de stal in kwam en hij zag je, dan hinnikte hij even. Het was een heel sociaal dier. Hij zocht echt contact.”

Heb je hem daarna nog gezien?
“De eerste wedstrijden waar hij liep, ben ik een confrontatie uit de weg gegaan. Ik vond het heel moeilijk om hem weer te zien. Na anderhalf jaar heb ik hem wel opgezocht. Hij reageerde direct en keek meteen op. Dat gaf me wel het gevoel dat hij me herkende. Na verloop van tijd besef je dat het allemaal gewoon doorgaat. Ik kon het verstandelijk beredeneren. Maar het blijft wel altijd een gevoelig ding.”

(Lees verder onder de foto)

Jij hebt daarna nieuwe successen geboekt met GLOCK’s Undercover. Totilas haalde met zijn nieuwe berijder, de Duitser Mathias Rath, nooit meer aansprekende resultaten. Ze misten zelfs de Olympische Spelen. Hoe keek jij daarnaar?
“Ik vond dat wel jammer. Dat paard verdiende het om gezien te worden op de grote wedstrijden. Maar de tijd die ze tot Londen hadden was vrij kort. Totilas moest binnen een paar maanden al zijn eerste wedstrijd lopen met zijn nieuwe ruiter. Ik had hem al vier jaar toen we voor het eerst aan een wedstrijd meededen. Omdat Totilas heel gevoelig is, had het tijd nodig een goede combinatie te worden. Die tijd hadden ze niet.”

Het zou heel begrijpelijk zijn als je toch ook een soort van leedvermaak had. Maar dat had je niet?
“Nee, absoluut niet. Succes kun je tot op zekere hoogte kopen. Maar dat laatste beetje zal je toch echt zelf moeten doen. Dan heb ik geen leedvermaak, maar het was wel de bevestiging dat het dier en de ruiter bij elkaar moeten passen. Het is de combinatie die het doet. Wat dat betreft is het voor de sport misschien wel goed geweest. Mensen denken wel eens: die ruiters doen niks. Die zitten erop en het paard doet alles. Maar zo werkt het dus niet.”

Hoe kijk je nu terug op die periode?
“Het is een hele mooie tijd geweest. Die Olympische Spelen hadden een mooie afsluiting kunnen zijn. Daarna zou Totilas met pensioen gaan en lekker in de wei lopen. Het is jammer dat dat niet zo is gegaan. Maar het heeft me veel goede dingen gebracht. En er zijn ook veel nakomelingen van Totilas. Mijn doel is om met één van zijn nakomelingen weer een groot toernooi te rijden. Het liefst volgend jaar in Tokio en anders over vier jaar in Parijs.”

Dus de nieuwe Totilas dient zich aan?
“Ik heb er twee die in de voetsporen van Totilas kunnen treden: GLOCK’s Toto Jr. en GLOCK’S Total US. Een paar weken geleden heb ik met GLOCK’s Toto Jr. voor het eerst een Grand Prix gereden en haalden we al een score van tachtig procent. En inmiddels is hij vorige week ook Nederlands kampioen geworden met geweldige scores. Dat is nogal wat met een relatief jong paard. Hij is nu negen jaar oud en precies een kopie van zijn vader: zwart en met witte voetjes. GLOCK’s Total US is een jaar jonger en heeft nog wat minder ervaring. Maar nu de Spelen een jaar zijn uitgesteld biedt dat ook met hem meer perspectief. Dus ik heb meerdere kansen.”